Υπάρχουν άπειροι λόγοι για να λατρέψεις τη Θάσο. Τα γαλαζοπράσινα νερά και οι εξωτικές παραλίες είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεσαι για ονειρεμένες διακοπές σε ένα ελληνικό νησί, μόνο που εδώ σαν bonus έχεις και τα ορεινά χωριά, αλλά και το πυκνό πράσινο της ενδοχώρας. Αν πάντως θέλεις να γνωρίσεις καλά το βορειότερο νησί της Ελλάδας (πολύ κοντά με το αυτοκίνητο και το πλοίο από την πόλη της Καβάλας), τότε σε συμβουλεύουμε να γνωρίσεις τα τοπικά προϊόντα και τις παραδοσιακές τέχνες της Θάσου. Θα σε γοητεύσουν οι άνθρωποι που διατηρούν ζωντανές τις τοπικές παραδόσεις και θα σε βοηθήσουν να χτίσεις πιο στενή σχέση με το συναρπαστικό αυτό νησί. Αγγειοπλαστική, υφαντική, μαρμαροτεχνία, ελαιόλαδο και μέλι... μάθε και εσύ τα μυστικά τους και κάνε τις διακοπές σου στη Θάσο μοναδικές.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ
Κεραμική & αγγειοπλαστική
Η πρώτη από τις παραδοσιακές τέχνες της Θάσου είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Τα κεραμικά και η αγγειοπλαστική αποτελούσαν ζωτικό κομμάτι της καθημερινής ζωής στην αρχαιότητα, με πήλινες κανάτες, αγγεία, αμφορείς, αναθήματα (δώρα για τους θεούς), παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που θα ακούσεις ότι εντοπίζονται κατά δεκάδες στις ανασκαφές σε όλο το νησί.
Το ίδιο θα διαπιστώσεις και στον Λιμένα, ξεκινώντας από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θάσου, μέσα από αντικείμενα που χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ. Κάνε μια επίσκεψη στο μουσείο όσο βρίσκεσαι για διακοπές στη Θάσο και δες από κοντά την εξέλιξη των μοτίβων στα αρχαία κεραμικά, από τις ρίγες, τις σπείρες και τις γραμμές μέχρι τις απεικονίσεις λουλουδιών, φύλλων και ζώων και φυσικά ανθρώπων σε στιγμές βγαλμένες μέσα από τη ζωή, όπως σκηνές μάχης, γάμου, γέννησης και θανάτου.
Η περιήγηση στις παραδοσιακές τέχνες της Θάσου συνεχίζεται σε μικρή απόσταση με τα πόδια από το λιμάνι, στο Costis Pottery, το εργαστήριο του Κωστή Χρυσόγελου (είναι γνωστός σε όλους ως κύριος Κωστής). Το κατάστημά του είναι ένα από τα πιο διάσημα στο Instagram σημεία του Λιμένα και -αν είσαι τυχερός- μπορεί να τον βρεις να δημιουργεί κεραμικά στον ποδοκίνητο τροχό του - όπως ακριβώς ο παππούς του το 1908 (μαζί με κεραμίστες της Σίφνου μετακόμισε στη Θάσο).
Εκείνη την εποχή καμιά εικοσαριά άνθρωποι θα απασχολούνταν στο εργαστήριο, φέρνοντας χώμα, φτιάχνοντας πηλό, δημιουργώντας, βερνικώνοντας, ψήνοντας και μεταφέροντας τα προϊόντα (κυρίως λειτουργικά αντικείμενα όπως μπολ για ψωμί, βάζα για ελιές και πιάτα) στα καράβια για εξαγωγή. Τα σημερινά αντικείμενα είναι πιο εύθραυστα και λεπτομερή. Ορισμένα εξακολουθούν να παράγονται σε περιστρεφόμενο δίσκο που κινείται με πεντάλ και άλλα σε ηλεκτρικό τροχό, πάντως όλα είναι βερνικωμένα και διπλά ψημένα σε κλίβανο με την όλη αγάπη και την αφοσίωση του παλιού καιρού. Δική μας πρόταση είναι να αγοράσεις ένα αναμνηστικό για τις παραδοσιακές τέχνες της Θάσου (κούπες, κηροπήγια, πιάτα, βάζα κ.λπ., όλα με υπέροχα σχέδια). Αφού τελειώσεις, μπορείς να ξεκινήσεις την κυκλική διαδρομή μήκους 3,5 χιλιομέτρων από το Παλιό Λιμάνι που περνάει από την αρχαία Ακρόπολη και το Θέατρο της πόλης, το Ναό της Αθηνάς, το Ιερό του Πάνα και άλλα αξιοθέατα.
Υφαντική και κέντημα
Ακόμα μια σημαντική τοπική παράδοση της Θάσου, στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή ανά τους αιώνες, είναι η υφαντική. Η θεά Αθηνά θεωρούνταν προστάτιδα και δασκάλα της τέχνης αυτής, ενώ η Αριάδνη (η κλωστή της οποίας βοήθησε τον Θησέα να ξεφύγει από τον Μινώταυρο μέσα στο λαβύρινθο) απεικονίζεται στις τοιχογραφίες της Κνωσού να υφαίνει τις φορεσιές των Μινωιτισσών. Πάντως ήταν κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων της Ελλάδας που η υφαντική απογειώθηκε πραγματικά, από τα κλινοσκεπάσματα και άλλα οικιακά είδη μέχρι τα περίτεχνα άμφια των ιερέων και των αυτοκρατόρων. Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η παραδοσιακή τέχνη ήταν… κληρονομική. Δηλαδή περνούσε από μητέρα σε κόρη, καθώς τα κεντήματα αποτελούσαν πολύτιμο στοιχείο της προίκας.
Να τι να κάνεις λοιπόν, όσο βρίσκεσαι στη Θάσο! Να γνωρίσεις την τοπική παράδοση της υφαντικής στο Θασίτικο Σπίτι, μέσα στο Καλογερικό στο Παλιό Λιμάνι του Λιμένα. Το Καλογερικό είναι ένα όμορφο διώροφο κτίριο του 19ου αιώνα στο Παλιό Λιμάνι, του οποίου ο δεύτερος όροφος έχει μετατραπεί σε λαογραφικό μουσείο, με εκθέματα που πρόσφεραν περισσότερες από 50 οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων τοπικών ενδυμασιών και άλλων δειγμάτων αντικειμένων της καθημερινής ζωής (τσάντες, πετσέτες που είχαν για να καλύψουν το ζυμάρι που φουσκώνει, καλύμματα κρεβατιών και καναπέδων και κουβέρτες).
Το μουσείο -ένας θησαυρός των παραδοσιακών τεχνών της Θάσου- αναπαριστά ένα παραδοσιακό σπίτι που περιλαμβάνει υπνοδωμάτιο, κουζίνα και σαλόνι, με κεντημένα αντικείμενα σε κάθε δωμάτιο. Θα εντυπωσιαστείς από τα έντονα χρώματα (πράσινα, κόκκινα και κίτρινα) των κεντημάτων που δημιουργούνται σε ποδοκίνητο αργαλειό που δουλεύει με βαμβάκι ή μαλλί. Πρόσεξε, πώς τα αυστηρά γεωμετρικά μοτίβα (αστέρια, ρόμβοι κλπ.) εξελίσσονται σε πιο περίπλοκα σχέδια (λουλούδια, πεταλούδες κλπ.).
Μάρμαρο Θάσου: Εξόρυξη & έργα τέχνης
Αν υπάρχει ένα υλικό για το οποίο η Θάσος είναι γνωστή διεθνώς, αυτό είναι το μάρμαρο. Το μάρμαρο Θάσου φημίζεται για το κατάλευκο χρώμα και την καθαρότητά του. Περίπου 10 λατομεία μαρμάρου λειτουργούν σήμερα στο νησί, γεγονός που προκαλεί εντύπωση, δεδομένου ότι υπάρχουν ενδείξεις (κοντά στα χωριά Λιμενάρια και Μαριές) ότι το μάρμαρο εξορυσσόταν εδώ ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, γεγονός που το καθιστά έναν από τους παλαιότερους τόπους εξόρυξης μαρμάρου στην Ευρώπη.
Η ακμή της εξόρυξης μαρμάρου στη Θάσο ήταν τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ., όταν έποικοι από την Πάρο (ένα άλλο νησί με πλούσια ιστορία στη μαρμαροτεχνία) έφτασαν για να εκμεταλλευτούν τους φυσικούς πόρους της Θάσου (συμπεριλαμβανομένου του χρυσού και της ξυλείας). Εκτός από την ίδρυση λατομείων μαρμάρου, δημιούργησαν τη φημισμένη αρχαία Σχολή Γλυπτικής, η οποία παρήγαγε πολλά από τα αγάλματα, τις ζωφόρους και τις επιτύμβιες στήλες που θα δεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Σταδιακά η Θάσος έγινε εξαγωγέας μαρμάρου, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία. Αν επισκεφθείς την παραλία της Αλυκής, μπορείς ακόμα να δεις το (μισοβυθισμένο πλέον) αρχαίο λατομείο κοντά στην παραλία. Καθώς στέκεσαι λοιπόν εκεί, φαντάσου μια σκηνή του 7ου αιώνα π.Χ.: τον πολύπλοκο μηχανισμό φόρτωσης με τα σχοινιά και τις τροχαλίες για τη μετακίνηση των μαρμάρινων πλακών και τις βάρκες μέσα στον κόλπο να περιμένουν το φορτίο τους.
Ο Κώστας Λόβουλος συνεχίζει αυτή την παράδοση στο υπαίθριο εργαστήριό του στα Λιμενάρια, (αν περάσεις από εκεί, μπορεί να έχεις την τύχη να τον βρεις να μετατρέπει την πέτρα σε εξαιρετικά έργα τέχνης). Και αν επισκεφθείς το χωριό Θεολόγος, στην καρδιά της Θάσου, θα βρεις το Ladis Marble Art και το εργαστήριο του Σταύρου Λάδη, ο οποίος δημιουργεί κομψά βραχιόλια, σκουλαρίκια και άλλα κοσμήματα από μάρμαρο. Να μια καλή αφορμή για να κάνεις βόλτα στον Θεολόγο (πρωτεύουσα της Θάσου στα οθωμανικά χρόνια) και να εξερευνήσεις τους πρόποδες του όρους Ιψάριον.
Ολοκληρώνοντας την περιήγηση στην τοπική παράδοση του μαρμάρου στη Θάσο, σου προτείνουμε να πας στο Μουσείο Πολυγνώτου Βαγή στην κεντρική πλατεία της Ποταμιάς (σε ένα διώροφο κτίριο που κάποτε ήταν δημοτικό σχολείο), το οποίο είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του διάσημου γλύπτη. Γιος ξυλουργού, ο Βαγής γεννήθηκε στο χωριό και μετακόμισε στην Αμερική το 1911, όπου έκανε επιτυχημένη καριέρα ως ζωγράφος και γλύπτης. Στο μουσείο εκτίθενται 98 έργα γλυπτικής και 15 πίνακες ζωγραφικής από το 1920-1960.
ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ
Ελιές και ελαιόλαδο
Περνώντας τώρα στα τοπικά προϊόντα της Θάσου, υπάρχει ένα άλλο εξαγωγικό προϊόν για το οποίο φημίζεται το νησί: η ελιά θρούμπα, μια ελιά μεσαίου μεγέθους, υψηλής ποιότητας που παράγει εξαιρετικό έξτρα παρθένο ελαιόλαδο χαμηλής οξύτητας με μεγάλες ποσότητες αντιοξειδωτικών και εξαιρετικό χρώμα, άρωμα και γεύση.
Το ντόπιο ελαιόλαδο θα συνοδεύει κάθε γεύμα στις διακοπές σου στη Θάσο και φυσικά μπορείς να πάρεις μαζί σου φεύγοντας ένα μπουκάλι για το σπίτι από τα καταστήματα που θα βρεις σε όλο το νησί. Για να μάθεις όμως περισσότερα για το διάσημο τοπικό προϊόν της Θάσου και να κατανοήσεις πραγματικά τη σχέση του νησιού με την ελιά, σου προτείνουμε να επισκεφθείς το ελαιοτριβείο Σωτηρέλη στην Παναγία. Ιδρύθηκε το 1915 και λειτουργούσε ακόμα το 2007, ενώ μετά μετατράπηκε σε μουσείο.
Τι άλλο να κάνεις για να μυηθείς στα μυστικά της ελιάς της Θάσου; Να παρακολουθήσεις τη διαδικασία έκθλιψης που τροφοδοτείται από έναν νερόμυλο και δεν χρησιμοποιεί χημικές επεξεργασίες, παρά μόνο ψυχρή εκχύλιση με πέτρινους μύλους που αλέθουν τις ελιές σε πάστα σε θερμοκρασίες έως 27°C (εξασφαλίζοντας τη διατήρηση των αιθέριων ελαίων). Μετά την άλεση, η πάστα ελιάς μεταφέρεται σε μαλακτήρες (όπου οι χυμοί αναμειγνύονται αργά) και στη συνέχεια σε διαχωριστές, όπου διαχωρίζεται το ελαιόλαδο από το φυτικό νερό.
Το ντόπιο μέλι
Το τελευταίο μέρος της περιήγησης στις παραδοσιακές τέχνες και τα τοπικά προϊόντα της Θάσου περιστρέφεται γύρω από την πιο γλυκιά παράδοση του νησιού. Το μέλι είναι τόσο αρχαίο προϊόν στη Θάσο όσο το ελαιόλαδο και το μάρμαρο, καθώς κάποτε το μόνο γλυκαντικό που χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα. Υπάρχουν πολλοί μικροί παραγωγοί μελιού που είναι ενεργά μέλη του Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού της Θάσου και αν θέλεις να πάρεις μαζί σου ένα βάζο για το σπίτι, μάθε πως θα βρεις σε υπαίθριους πάγκους, αλλά και σε πολλά καταστήματα. Αλλά ένα φανταστικό μέρος για να γνωρίσεις από κοντά την παραγωγή μελιού στη Θάσο είναι το κατάστημα Κουτλής στην Ποταμιά.
Να σου πούμε λίγο περισσότερα γι’ αυτό το κατάστημα που θα σε κάνει να λατρέψεις το πιο γλυκό τοπικό προϊόν της Θάσου; Είναι μια οικογενειακή επιχείρηση 3ης γενιάς και εδώ πραγματικά γνωρίζουν τα πάντα για το μέλι. Το μυστικό της γεύσης του μελιού που παράγουν (εκτός από το ότι είναι απολύτως βιολογικό) είναι η χλωρίδα με την οποία τρέφονται οι μέλισσες. Έτσι εδώ θα βρεις μέλι από πεύκο και άνθη, άνθη πορτοκαλιάς, θυμαρίσιο μέλι, μέλι από κάστανο, βελανιδιά, ρείκι και πολλά άλλα. Και αν θέλεις να εντρυφήσεις ακόμα περισσότερο στα προϊόντα των μελισσοκομείων της οικογένειας Κουτλή, μπορείς να αγοράσεις φρέσκια γύρη, βασιλικό πολτό, πρόπολη (ένα φυσικό ρητινώδες μείγμα που παράγεται από τις μέλισσες και είναι γνωστό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες) και μελισσοκέρι-βάλσαμο για το δέρμα.
Παραδοσιακές τέχνες & τοπικά προϊόντα της Θάσου
Μοναδικές παραλίες, γραφικά χωριά και μια πλούσια κληρονομία σε παραδοσιακές τέχνες και τοπικά προϊόντα συνθέτουν μια παλέτα από λόγους για να επισκεφθείς τη Θάσο. Λοιπόν; Εσύ τι από όλα αυτά λες να κάνεις στις διακοπές σου στη Θάσο;
