Πώς θα σου φαινόταν αν μπορούσες να ταξιδέψεις πίσω στον χρόνο, στην Αθήνα του 19ου αιώνα, στις πρώτες μέρες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αλλά και μέχρι τον 20ο αιώνα; Στην προβιομηχανική πόλη με τους αργούς ρυθμούς κάτω από την Ακρόπολη, που δεν θύμιζε σε τίποτα τη σημερινή πολύβουη μητρόπολη. Κι όμως, σε πολλές γειτονιές του ιστορικού κέντρου —το Σύνταγμα, την Ομόνοια, το Μοναστηράκι, το Θησείο, την Πλάκα και τα Εξάρχεια— οι ήχοι και οι εικόνες της Παλιάς Αθήνας εξακολουθούν να είναι ζωντανές παραμένοντας αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Την αύρα της Παλιάς Αθήνας θα ανακαλύψεις στα καφενεία και τις ταβέρνες, στις τοπικές αγορές και στα μαγαζιά που διατηρούν ακόμα τεχνίτες, αλλά και στα κτίρια της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που ξεπροβάλλουν αναπάντεχα ανάμεσα στις μεταπολεμικές πολυκατοικίες, χτισμένες για να στεγάσουν τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό της πόλης. Πάνω απ’ όλα, όμως, επιβιώνει στις καθημερινές συνήθειες των ντόπιων, γεφυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν και κρατώντας ζωντανές τις αξίες και την αυθεντικότητα ενός τρόπου ζωής που παραμένει για πάντα πιστός στον εαυτό του.
Πρώτη σου στάση στην γνωριμία σου με την ζωή στην Παλιά Αθήνα είναι τα καφενεία, η ψυχή της πόλης. Πρωτοεμφανίστηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και παραμένουν μέχρι σήμερα ο καλύτερος τρόπος για να πιάσεις τον σφυγμό της αθηναϊκής ζωής. Δεν υπάρχει γειτονιά σε καμία ελληνική πόλη ή χωριό χωρίς το δικό της καφενείο, όπου συχνάζουν οι ντόπιοι. Στην Αθήνα, μέχρι και τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, σε κάθε σχεδόν γωνιά υπήρχε κι ένα καφενείο. Μερικά από αυτά λειτουργούν αδιάκοπα για πάνω από έναν αιώνα, κρατώντας ζωντανές τις παραδόσεις, τη ζεστασιά και την ατμόσφαιρα του παρελθόντος. Θα νιώσεις αυτήν την αίσθηση μόλις δεις τα παλιά μωσαϊκά και τις ξεθωριασμένες φωτογραφίες στους τοίχους. Σε κάποια καφενεία, θα πετύχεις ακόμα και κρεμασμένα ιστορικά έγγραφα, οικογενειακά κειμήλια ή παλιές διαφημίσεις.
Ακόμα και σε κάποιες νέες καφετέριες της Αθήνας θα δεις να κυριαρχεί αυτός ο vintage χαρακτήρας: ξύλινες καρέκλες, μικρά τραπεζάκια, λιτή διακόσμηση. Σερβίρουν ελληνικό καφέ στη χόβολη και τον συνοδεύουν με παραδοσιακά λουκούμια. Καθώς περνάει η μέρα, ο καφές δίνει τη θέση του στο ούζο, το τσίπουρο, τη μπίρα ή το κρασί, πάντα μαζί με απλούς αλλά πεντανόστιμους μεζέδες. Γιατί ήταν τόσο σημαντικά τα παραδοσιακά καφενεία της Αθήνας; Γιατί ήταν ο τόπος όπου συναντιόταν όλη η ζωή της πόλης: εργάτες που γύριζαν από τη δουλειά, διανοούμενοι, αλλά και απλοί περαστικοί που ήθελαν να παίξουν τάβλι ή σκάκι — σε μερικά καφενεία μάλιστα η συνήθεια αυτή παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Κυρίως, όμως, ήταν ο χώρος για να μοιράζεται κανείς απόψεις, κουβέντες και προβληματισμούς για όσα συνέβαιναν στον κόσμο.
Οι αθηναϊκές ταβέρνες
Όλοι μας έχουμε βρεθεί γύρω από ένα τραπέζι σε μια τρως σε μια παραδοσιακή ταβέρνα κάπου στην Ελλάδα. Όμως η παραδοσιακή αθηναϊκή ταβέρνα είναι κάτι παραπάνω από καλό φαγητό. Στην αρχή, οι ταβέρνες ήταν στέκια για εργάτες που έψαχναν ένα μέρος να φάνε σπιτικό φαγητό το μεσημέρι. Όμως, από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, οι ταβέρνες άρχισαν να γεμίζουν με μουσική — συχνά ζωντανή.
Κι έτσι, από απλοί χώροι για φαγητό, έγιναν κέντρα κοινωνικής ζωής στην Αθήνα. Στο κέντρο της πόλης, θα βρεις ακόμα ταβέρνες που ανήκουν στους απογόνους των πρώτων ιδιοκτητών. Αυτές οι ταβέρνες άντεξαν σε πολέμους, πολιτικές αναταραχές, οικονομικές κρίσεις — κι όλα αυτά τους χάρισαν μια ατμόσφαιρα μοναδική.
Η μεγάλη επανάσταση στην αθηναϊκή ταβέρνα ήρθε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, όταν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Σμύρνη και άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας κατέφθασαν στην Αθήνα. Φέρνοντας μαζί τους μια κουλτούρα κοινωνικότητας και φιλοξενίας, έπρεπε να προσαρμοστούν σε μικρά σπίτια όπου δεν μπορούσαν πια να μαζεύουν κόσμο. Έτσι, η ταπεινή ταβέρνα της γειτονιάς μεταμορφώθηκε σε ένα μέρος με φαγητό, διασκέδαση και μουσική. Μαζί τους ήρθαν και οι ανατολίτικοι ήχοι και το ρεμπέτικο τραγούδι, και έτσι, σύντομα οι μεγαλύτεροι ρεμπέτες της εποχής άρχισαν να παίζουν στις ταβέρνες.
Η ψυχή κάθε ταβέρνας ήταν ο ταβερνιάρης: γνώριζε καλά τους θαμώνες του, άκουγε τα προβλήματά τους και τους έκανε να νιώθουν ξεχωριστοί, είτε ήταν με παρέα είτε μόνοι. Στις αθηναϊκές ταβέρνες μαζεύονταν μερικές από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου της εποχής. Εντούτοις, το ντεκόρ και το μενού της ταβέρνας παρέμεναν πάντοτε απλά. Τα πιάτα σερβίρονταν στη μέση, σαν μεζέδες για όλους. Η πραγματική διασκέδαση ήταν η κουβεντούλα, το γέλιο και το τσούγκρισμα των ποτηριών.
Οι τοπικές αγορές
Αν θέλεις να νιώσεις τον αληθινό ρυθμό της Αθήνας, δεν έχεις παρά να δεις πού και πώς ψωνίζουν οι Αθηναίοι. Και εδώ, για άλλη μια φορά, πολλές από τις συνήθειες του 19ου και του 20ου αιώνα βρίσκονται στο επίκεντρο της ιστορίας της σύγχρονης Αθήνας και γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας.
Η Βαρβάκειος Αγορά
Τοπόσημο της πόλης εδώ και πάνω από έναν αιώνα, η Βαρβάκειος παραμένει μια πολυσύχναστη αγορά τροφίμων στην καρδιά της Αθήνας. Ιδρύθηκε το 1886, σε μια εποχή που σχεδιαζόταν να δημιουργηθούν τέσσερις κεντρικές αγορές στην Αθήνα, στα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Στο τέλος, χτίστηκε μόνο μία, και πήρε το όνομα Βαρβάκειος, από τον εθνικό ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη, ο οποίος είχε ιδρύσει και το ομώνυμο σχολείο που βρισκόταν για πολλά χρόνια απέναντι από την αγορά.
Οι νοικοκυρές ξεκινούσαν τη μέρα τους εδώ, γεμίζοντας τα καλάθια τους με κάθε λογής φρέσκα προϊόντα, ενώ οι ξενύχτηδες περνούσαν τα ξημερώματα για να φάνε μια ζεστή γαβάθα πατσά, προτού επιστρέψουν στο σπίτι. Η αγορά χωρίζεται σε κρεαταγορά και ψαραγορά, αλλά γύρω από τη Βαρβάκειο στήνεται ένα ολόκληρο σκηνικό: μικροπωλητές, καστανάδες, κουλουρτζήδες, στραγαλατζήδες και πολλοί άλλοι.
Η περιοχή γύρω από τη Βαρβάκειο, κοντά στου Ψυρρή, άλλαξε δραματικά μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πάντα αντανακλούσε τις μεταναστευτικές ροές της πόλης, ενώ σήμερα διανύει μια νέα εποχή ευημερίας, με νέα φαγάδικα και άλλα μαγαζιά που ανοίγουν συνεχώς ενώ μέσα στην αγορά διοργανώνονται και πάρτυ στα πλαίσια φεστιβάλ. Στον πυρήνα της, όμως, η Βαρβάκειος παραμένει πιστή στον χαρακτήρα της: είναι και θα είναι πάντα η αγορά της εργατικής τάξης. Και σου δίνει πολλούς λόγους για να την επισκεφθείς — είτε μέρα είτε νύχτα.
Η οδός Ευριπίδου
Ο δρόμος με τη χαρακτηριστικότερη μυρωδιά σε όλη την Αθήνα. Η οδός Ευριπίδου οδηγεί από τη Βαρβάκειο Αγορά στην πλατεία Κλαυθμώνος, επί της οδού Σταδίου, μιας από τις κύριες οδικές αρτηρίες του κέντρου της πόλης. Άρχισε να αποκτά ζωή στα τέλη του 19ου αιώνα, παράλληλα με την ανάπτυξη της Βαρβακείου Αγοράς, καθώς άνοιγαν εκεί μπακάλικα που ειδικεύονταν σε βότανα και μπαχαρικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, όσπρια, ζυμαρικά και αλλαντικά.
Σ’ αυτόν τον εμβληματικό δρόμο μπορείς να βρεις σχεδόν τα πάντα. Πολλά από τα καταστήματα της οδού Ευριπίδου έχουν ιστορία δεκαετιών και διατηρούν αναλλοίωτη την ατμόσφαιρα της Παλιάς Αθήνας. Εδώ τα προϊόντα πωλούνται κυρίως χύμα, με το κιλό, όπως τον παλιό καλό καιρό—και το καταλαβαίνεις αμέσως από τις μυρωδιές που πλημμυρίζουν τον αέρα.
Οι λαϊκές αγορές
Πριν από περίπου έναν αιώνα, στις 18 Μαΐου 1929, με τυμπανοκρουσίες και παρουσία του τότε πρωθυπουργού, εγκαινιάστηκε ο θεσμός της λαϊκής αγοράς στην αθηναϊκή γειτονιά του Θησείου. Από τότε, μια επίσκεψη στη λαϊκή αγορά έγινε κομμάτι της εβδομαδιαίας ρουτίνας για πολλούς Αθηναίους.
Παλιότερα, όταν η Αθήνα ήταν ακόμη μια μικρή πόλη, κάθε γειτονιά είχε τη δική της λαϊκή σχεδόν κάθε μέρα της εβδομάδας. Σήμερα, οι λαϊκές αγορές γίνονται μία φορά την εβδομάδα στις μεγαλύτερες περιοχές της Αθήνας. Πατάτες, κρεμμύδια, ντομάτες, αγκινάρες, πορτοκάλια, ακτινίδια — αρκεί να ρίξεις μια ματιά στους μεγάλους σωρούς στους πάγκους ή να ακούσεις τους πωλητές να διαλαλούν την πραμάτεια τους, για να καταλάβεις αμέσως ποια είναι τα φρούτα και τα λαχανικά της εποχής. Και στις λαϊκές δεν πωλούνται —σε τιμές χονδρικής— μόνο οπωρολαχανικά, αλλά και λουλούδια, ψάρια και θαλασσινά, καθώς και είδη σπιτιού.
Η πλατεία Αβησσυνίας
Εδώ και δύο αιώνες, η Ανατολή συναντά τη Δύση στην πλατεία Αβησσυνίας, στο κέντρο της Αθήνας. Κατά την Τουρκοκρατία, η περιοχή αυτή ήταν το κέντρο εμπορίου· σήμερα, κάθε Κυριακή πρωί στήνεται εδώ ένα πολύχρωμο παζάρι. Σε υπαίθριους πάγκους θα βρεις αντίκες κάθε λογής: παλιά έπιπλα, βινιέτες και μινιατούρες που αποπνέουν την ατμόσφαιρα της Παλιάς Αθήνας, αλλά και αντικείμενα από σφυρήλατο σίδερο, κατάλοιπο της εποχής όπου η περιοχή ήταν γεμάτη εργαστήρια μεταλλουργών. Εδώ έστηναν τη βάση τους και οι έμποροι μεταξιού, πολλοί από τους οποίους ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Και καθώς η Αθήνα γινόταν όλο και πιο εύπορη, τα «ντεμοντέ» αντικείμενα από τα σπίτια των Αθηναίων κατέληγαν εδώ, αναζητώντας νέο ιδιοκτήτη. Σήμερα, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Αν κάνεις μια βόλτα, θα νιώσεις ακόμα εκείνη τη μοναδική αίσθηση του παρελθόντος που σιγοζεί στις γωνιές της πλατείας.
Τα μαγαζιά των παραδοσιακών μαστόρων
Μία από τις απολαύσεις της περιπλάνησης στις γειτονιές της κεντρικής Αθήνας είναι να ανακαλύψεις τα μαγαζάκια των μαστόρων και των τεχνιτών του 19ου και του 20ού αιώνα. Στου Ψυρρή —αλλά και σε άλλες γειτονιές του κέντρου— θα βρεις καταστήματα που πωλούν χειροποίητες καρέκλες και έπιπλα, παλιά τσαγκαράδικα και μαγαζιά με χειροποίητα δερμάτινα είδη. Στα Εξάρχεια, υπάρχουν εργαστήρια που κατασκευάζουν μουσικά όργανα, κυρίως έγχορδα, καθώς και παλιά κορνιζάδικα, ενώ επιβιώνουν ακόμα μερικά βιβλιοδετεία και εκδοτικοί οίκοι, κρατώντας ζωντανή τη μνήμη της εποχής που τα Εξάρχεια ήταν η συνοικία των βιβλιοδετών και των βιβλιοπωλείων.
Στο λεγόμενο Εμπορικό Τρίγωνο της πόλης θα ανακαλύψεις υφασματοπωλεία, καταστήματα που φτιάχνουν χειροποίητα παπούτσια και σανδάλια, αλλά και εργαστήρια που ειδικεύονται σε παραδοσιακά αμπαζούρ. Και αν τύχει να σταθείς μπροστά σε μια βιτρίνα με πολύχρωμα χειροποίητα καπέλα, φαντάσου πώς ήταν η Αθήνα τον 19ο και στα μέσα του 20ου αιώνα, τότε που το καπέλο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της εμφάνισης αντρών και γυναικών και φανέρωνε τόσο την κοινωνική τάξη όσο και την αίσθηση του στιλ.
Η αρχιτεκτονική
Εκτός από την Ακρόπολη και τα άλλα αρχαιολογικά τοπόσημα, η εικόνα της Αθήνας έχει αλλάξει δραματικά σε σχέση με τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Ελλάδας. Από μια μικρή επαρχιακή πόλη, η Αθήνα εξελίχθηκε σε μια μητρόπολη με πάνω από 5 εκατομμύρια κατοίκους (σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας). Με αυτή τη ραγδαία πληθυσμιακή αύξηση, το αρχιτεκτονικό τοπίο της πόλης μεταμορφώθηκε.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η Αθήνα ήταν γεμάτη χαμηλά σπιτάκια και, ιδίως κατά μήκος των κεντρικών δρόμων, εξαιρετικά νεοκλασικά κτίρια με επιβλητικές βεράντες και άλλα χαρακτηριστικά στοιχεία της κλασικής ελληνικής αρχιτεκτονικής. Πολλά από αυτά τα κτίρια ήταν είτε οικογενειακά αρχοντικά είτε δημόσια κτήρια.
Καθώς η πόλη μεγάλωνε, τα χαμηλά σπίτια αντικαταστάθηκαν σταδιακά από πολυκατοικίες. Παρ’ όλα αυτά, σε γειτονιές όπως η Πλάκα και τα Αναφιώτικα, μπορείς ακόμα να συναντήσεις αυθεντικά παραδείγματα της Παλιάς Αθήνας. Το ίδιο ισχύει και για τα διάσπαρτα νεοκλασικά κτίρια που έχουν διασωθεί, δίνοντάς σου μια εικόνα του παρελθόντος.
Ανάμεσα στα πιο εμβληματικά κτίρια συγκαταλέγονται η Βουλή των Ελλήνων στην πλατεία Συντάγματος (χτισμένη το 1836 ως ανάκτορο του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας), το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία (από το 1842, σε λειτουργία ως ξενοδοχείο από τα τέλη του 19ου αιώνα) και το Ζάππειο Μέγαρο δίπλα στον Εθνικό Κήπο, ένας από τους χώρους που φιλοξένησαν τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Στην οδό Σταδίου, το Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, που αποτέλεσε την επίσημη κατοικία της βασιλικής οικογένειας από το 1833 και στη συνέχεια στέγασε το ελληνικό κοινοβούλιο μεταξύ 1875 και 1935, αποτελεί επίσης σημαντικό κομμάτι της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Όμως τίποτα δεν συγκρίνεται με το νεοκλασικό μεγαλείο της Αθηναϊκής Τριλογίας, που αποτελείται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Ακαδημία Αθηνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη, στην οδό Πανεπιστημίου. Τα τρία αυτά κτίρια σχεδιάστηκαν από τους Δανούς αρχιτέκτονες και αδελφούς Κρίστιαν και Θεόφιλο Χάνσεν, καθώς και τον Σαξόνο Ερνέστο Τσίλλερ, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στη μεταμόρφωση της Αθήνας σε πρωτεύουσα ευρωπαϊκού επιπέδου.
Άλλα αξιόλογα αρχιτεκτονικά κοσμήματα του 19ου αιώνα είναι το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το Μέγαρο Σερπιέρη, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στην οδό Πανεπιστημίου και το Μέγαρο Μαξίμου, το οποίο χτίστηκε το 1912 και λειτουργεί ως επίσημη κατοικία του Πρωθυπουργού από το 1982.
12 ιστορικά κτίρια της Αθήνας για τους λάτρεις της αρχιτεκτονικής
Καθημερινές συνήθειες και ψυχαγωγία
Το ταξίδι σου στην Παλιά Αθήνα ολοκληρώνεται με μια νοσταλγική ματιά στην καθημερινότητα της πόλης στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν η εποχή της Μπελ Επόκ, όταν η σχετική ευημερία που χαρακτήριζε τμήματα της Ευρώπης πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο άγγιζε και κάποια κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας. Η οδός Πανεπιστημίου, που ενώνει το Σύνταγμα με την Ομόνοια, ήταν τότε η κεντρική λεωφόρος της Αθήνας και οδηγούσε τους Αθηναίους στα κέντρα ψυχαγωγίας της πόλης. Εκεί χόρευαν, συζητούσαν για πολιτική και τέχνη, πήγαιναν θέατρο και απολάμβαναν τον καφέ τους. Τότε έκαναν και την εμφάνισή τους τα πρώτα περίπτερα, ενώ οι δρόμοι γέμισαν με μικροπωλητές και τους ήχους από τις λατέρνες.
Αυτή η αίσθηση της Μπελ Επόκ διακόπηκε από τους Βαλκανικούς Πολέμους της δεκαετίας του 1920 και το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά επανέκαμψε με ανανεωμένο στιλ και ζωντάνια. Το Zonar’s (το σημερινό Athénée) άνοιξε τις πόρτες του ως πολυτελές καφέ το 1939, όμως η ακμή του ήρθε τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Οι δρόμοι γέμισαν ξανά με καστανάδες, λαχειοπώλες και κουλουρτζήδες. Τα ζαχαροπλαστεία έγιναν τόποι συνάντησης και κοινωνικής ζωής, ενώ οι μπουάτ φιλοξενούσαν τα μεγαλύτερα ονόματα της ελληνικής μουσικής και του κινηματογράφου. Άνοιξαν θέατρα (όπως το εμβληματικό θέατρο Παλλάς το 1932), ενώ δημοφιλείς ήταν και οι παραστάσεις του Καραγκιόζη, καθώς η μοναδική πολιτιστική ταυτότητα της πόλης γινόταν πιο εξωστρεφής. Κι αν γνωρίζεις όλα αυτά, τότε περπατώντας σήμερα στους δρόμους του κέντρου, θα αναγνωρίσεις πολλά από τα σημάδια εκείνης της Παλιάς Αθήνας που συνεχίζει να ζει.
6 τρόποι να γνωρίσεις τη ζωή στην Παλιά Αθήνα
Τι σε ενέπνευσε περισσότερο από την αύρα της Παλιάς Αθήνας; Τα καφενεία και οι ταβέρνες; Ή μήπως οι τοπικές αγορές, τα μαγαζιά των μαστόρων και η αρχιτεκτονική; Ό,τι κι αν ήταν, υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος που τα ενώνει όλα: οι άνθρωποι που με αγάπη υιοθετούν και διατηρούν τον τρόπο ζωής της Παλιάς Αθήνας και τον μεταλαμπαδεύουν στις επόμενες γενιές, κάνοντάς τον ζωντανό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της Αθήνας.
Map of Athens
Κλείσε το ταξίδι σου
Ό,τι και να ονειρεύεστε για τις διακοπές σας, βρίσκεται εδώ! Κλείστε απευθείας και επωφεληθείτε από τις καλύτερες διαθέσιμες online τιμές.
Ancient Athens Tour: Acropolis, Partheno...
Athens Cooking class with Acropolis view...
Interactive Ancient Greek Murder Mystery
Wonders of mainland Greece in 3 days - R...
Από την Αθήνα: Μυκήνες και Ναύπλιο
Athens Private Tour: The Mythology Walk
Discover the highest-rated ground transportation services for travelers, based on reviews across Google, Tripadvisor, and Trustpilot.
Welcome Pickups offers a seamless, safe, and enjoyable experience for travelers
Trained Drivers
Hand picked & trained drivers
Low prices
Same price as a regular taxi from the line
Arrival monitoring
Drivers are always on time
Quality support
24/7 email & phone support
